جوان آنلاین: با پایان مهلت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که کشور‌های غربی بی‌توجه به آن می‌کوشند محدودیت‌های پیشین علیه برنامه هسته‌ای ایران را ادامه دهند، ایران، روسیه و چین در نامه‌ای مشترک به مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید کردند که برنامه هسته‌ای تهران رسماً در چارچوب عدم اشاعه قرار دارد و نیازی به اقدامات نظارتی جدید نیست. این اقدام در واکنش به تلاش‌های رافائل گروسی برای بازگشایی مسیر نظارت بازرسان آژانس و همسویی او با سیاست‌های غرب و اسرائیل صورت گرفته است.
به گزارش «جوان»، درحالی که کشور‌های غربی درصددند با استفاده از ابزار‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، کماکان فعالیت‌های هسته‌ای ایران را تحت نظر داشته و جلوی روند غنی‌سازی اورانیوم را بگیرند، تهران و شرکای شرقی آن تأکید می‌کنند که امریکا و اروپایی‌ها هیچ پایه قانونی و مشروعیت بین‌المللی برای چنین اقدامی ندارند. بنابراین، در ادامه تلاش‌های دیپلماتیک ایران در خصوص پایان قطعنامه ۲۲۳۱، نمایندگان دائم سه کشور ایران، روسیه و چین نزد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جمعه شب در نامه‌ای مشترک خطاب به «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بر پایان همه مفاد این قطعنامه تأکید کردند. در این نامه، ضمن غیرقانونی خواندن اقدام سه کشور اروپایی در تلاش برای فعال‌سازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها عنوان شده است که از تاریخ ۱۸ اکتبر تمامی مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ به پایان رسیده و موضوع مذکور از دستورکار خارج شده است. به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، در بخش دیگری از نامه سه کشور به مدیرکل آژانس، بر یک نکته کلیدی نیز تأکید شده و آن، پایان گزارش‌دهی مدیرکل آژانس درباره راستی‌آزمایی و نظارت در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ و اجرای برجام است. لازم به ذکر است که پیش از این نیز سه کشور با ارسال نامه‌ای مشترک به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت، به صورت رسمی اعلام کرده بودند که از تاریخ ۱۸ اکتبر، اجرای مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ خاتمه یافته است.
نیازی به اقدام دوباره آژانس نیست
روسیه و چین همراستا با ایران در این نامه تلاش کرده‌اند به گروسی یادآوری کنند که دوره نظارت مستقیم بازرسان آژانس اتمی بر برنامه هسته‌ای ایران به پایان رسیده است: «در آژانس، راستی‌آزمایی و نظارت در ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ و اجرای برجام، بر اساس قطعنامه ۱۵دسامبر ۲۰۱۵ شورای حکام مقرر شده است. بند ۱۴ اجرایی این قطعنامه، بدون قید و شرط تصریح می‌کند که شورای حکام تصمیم گرفته این موضوع را به مدت ۱۰ سال یا تا تاریخی که مدیرکل آژانس گزارش جمع‌بندی گسترده‌تری درباره ایران منتشر نماید، هرکدام که زودتر فرا برسد، در دستورکار خود نگه دارد». در پایان نامه سه کشور به مدیرکل آژانس آمده است: «زمان مربوط در دستورکار آژانس از تاریخ ۱۸اکتبر به طور خودکار حذف می‌شود و نیازی به اتخاذ تصمیم یا اقدام جدیدی از سوی آژانس وجود ندارد». نامه مشترک سه کشور به گروسی در واقع غیرمستقیم بر این نکته تأکید دارد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیگر مبنای حقوقی لازم برای رسیدگی به پرونده هسته‌ای ایران را ندارد و نمی‌تواند با انتشار گزارش‌های فصلی، تهران را به نقض تعهدات برجامی متهم کند. این درحالی است که گروسی همچنان می‌کوشد مسیر بازگشت بازرسان آژانس به تأسیسات هسته‌ای ایران را هموار سازد، اما با پایان قطعنامه ۲۲۳۱، دیگر سند الزام‌آوری برای چنین اقدامی وجود ندارد و آن‌گونه که تروئیکای شرقی گفته‌اند دست آژانس از پرونده ایران کوتاه شده است. این نامه دو روز پس از آن ارسال شده است که گروسی بار دیگر ادعا کرد: «اگر دیپلماسی شکست بخورد، نگران هستم که دوباره به زور متوسل شوند.»
اظهارات اخیر رافائل گروسی را می‌توان به منزله پیامی غیرمستقیم به امریکا و رژیم صهیونیستی دانست تا همچنان برنامه هسته‌ای ایران را با حساسیت دنبال کنند و فشار‌های سیاسی و رسانه‌ای خود را ادامه دهند. این رویکرد یادآور موضع‌گیری یکجانبه گروسی پیش از حمله اسرائیل به ایران است، زمانی که گزارش او درباره احتمال دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای، زمینه لازم را برای توجیه و مشروع جلوه دادن اقدامات نظامی تل‌آویو فراهم کرد. از نگاه تهران و دوستانش با پایان یافتن اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱، آژانس عملاً همانند شورای امنیت و دیگر نهاد‌های سازمان ملل، دیگر صلاحیت قانونی برای رسیدگی به پرونده هسته‌ای ایران ندارد. از این رو، هرگونه اقدام اضافی یا فشار برای نظارت فراتر از چارچوب‌های قبلی، به عنوان مانع‌تراشی در مسیر صلح و ثبات بین‌المللی تلقی می‌شود. بر این اساس، آژانس باید بپذیرد که پس از یک دهه بررسی‌های مکرر، برنامه هسته‌ای ایران اکنون رسماً در زمره فعالیت‌های مرتبط با عدم اشاعه قرار گرفته و نیازی به اقدامات جدید نیست.
تعمیق همکاری تهران با شرکای شرقی
نامه‌های مشترک ایران، روسیه و چین به شورای امنیت و آژانس اتمی نشان می‌دهد که قدرت‌های نوظهور شرقی حاضر نیستند به جبهه ضدایرانی بپیوندند. این اقدام حاکی از تعهد آنها به حمایت از حقوق هسته‌ای ایران و تلاش برای خنثی‌سازی تحرکات واشینگتن و کشور‌های اروپایی است که می‌کوشند با ادامه تحریم‌ها و اتهام‌زنی‌ها، کارزار فشار حداکثری بر تهران را حفظ کنند. لذا، موضع مشترک سه کشور نشانه تقویت جبهه دیپلماتیک شرق در برابر فشار‌های غرب است. این مسئله به قدری واضح و روشن است که حتی اندیشکده‌های امریکایی نیز به این مسئله اذعان می‌کنند. شورای آتلانتیک دیروز در گزارشی در این زمینه نوشت: «امتناع روسیه از پیروی از تحریم‌های اخیر سازمان ملل علیه تهران، تا حدی به ایران کمک می‌کند از فشار اقتصادی فزاینده ناشی از بازگشت تحریم‌ها عبور کند. تجارت و همکاری دوجانبه در بخش‌های مختلف، از جمله انرژی هسته‌ای، احتمالاً با اجرای پیمان مشارکت جامع استراتژیک دو کشور عمیق‌تر خواهد شد». از نگاه این اندیشکده امریکایی، «همسویی روسیه، چین، پاکستان و ایران علیه فعال شدن مجدد سازوکار بازگشت تحریم‌ها، این باور را در میان مقامات ایرانی تقویت می‌کند که ورود این کشور به نهاد‌های غیرغربی مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای بسیار دوراندیشانه بوده است. با نگاهی به آینده، اتحاد فزاینده ایران و روسیه تلاش‌های غرب برای منزوی کردن تهران را بیشتر تضعیف خواهد کرد.»
امریکا پیش از امضای برجام توانست با دیپلماسی فعال، روسیه و چین را با سیاست‌های خود همراه کرده و اجماع جهانی علیه برنامه هسته‌ای ایران شکل دهد. با این حال، گذشت زمان و بدعهدی‌های مکرر غرب در اجرای تعهدات بین‌المللی باعث شد که قدرت‌های شرقی مسیر مستقلی در برخورد با تهران اتخاذ کنند و دیگر به دنبال همسویی کامل با واشینگتن نباشند.
